‘t Rooie Bükske: Woordenlijst

0-9

AONNEME’: De plechtige Heilige Communie doen, plechtig de doopbeloften hernieuwen.

AONNEME’ GROOT-: Op de eerste zondag van mei is (was) het feest der plechtige H. Communie.

AONNEME’, KLEIN-: De eerste Heilige Communie doen

AONSNALLE’: ^WERKWOORD
Riempie aanhalen waardoor de broek wordt aangegespt.
“Gej meug ow eige de boks wel ins “AONSNALLE”
– “Je mag de gespen van de broek wel eens aanhalen”

AONSPITSE’: ^WERKWOORD
beh. aanpunten. Vooral in de uitdrukking:
“Ik zal ‘m ins AONSPTISE'”
Ik zal eens beginnen, ik zal er eens flink tegen aan gaan

AONSPRAAK: Toespraak.
“De veurzitter hiel n bar mooie AONSPRAAK.”
– “De voorzitter held een bizonder moole “toespraak.
Ook wel: AONSPRAOK

AONSPRAOK: Zie: AONSPRAAK

AONSTAND: Aanstalten.
“Hèj mik’ AONSTAND um te gaon”
– ‘Hij maakt aanstalten om te gaan.”
Zie ook: MENSIE MAKE’

AONSTEKE’: ^WERKWOORD
1. steken, vuur doen ontbranden of ontvlammen.

2. Ergens binnengaan, meestal cafébezoek.
“Lao’ we èkkes bej Jan van Gijs AONSTEKE’.”
– “Laten we even bij Hotel “De Laak” binnenwippen.”

Zie ook: AONLEGGE

AONSTOTE’: ^WERKWOORD
Stotteren.
“Hèj STOT mèt geweld AON.”

AORE’: ^WERKWOORD
1. Aarden
“Hej kan dor heel nie’ AORE’
– “Hij kan daar in het geheel niet wennen, aarden.”

2. Aren lezen

AOREM: De stad Arnhem.
Zie: STAD

AOREMSE POORT: Was de noordelijke stadspoort van Huissen
De herinnering leeft voort in de straatnaam

AOSSEM: ^{[KORTE AO]}
Adem, asem.
“Kèrl! wa’ stink’ ow d’n AOSSEM”
– “Man, je mag je tanden wel eens poetsen”

AOSSEME’: ^{[KORTE AO]}
Ademen
Ook: IN- en ÜTAOSSEME’

AOVEND HÈBBE: ^WERKWOORD
1. Werk beëindigen.
“Gillie hemme al vroeg AOVEND”
– “Jullie zijn al vroeg klaar met het werk”

2. Ontslag krijgen

AOrDT: Het dorp Aerdt, gemeente Herwen en Aerdt.

APPELESIEN: Sinaasappel

AS: Als
“Hèj hèt niks AS èrremoei”

Vaak vervalt ook nog de ‘s’. Voorbeeld:
“A’j nie’ ütkiek”
– “Als je niet uitkijkt”

“A’we now nie gaon, hoef ’t nie’ mèr”
– “Als we nu niet gaan. hoeft het net meer”

ASSEKRÜSKE: Askruisje

ArD: Meisjes- en vrouwennaam, van Adriana. (niet als mansnaam.)
“Tante ArD Kwam ôk nog èkkes over d’n aongang.”
– “Tante Adri kwam toevallig even langs.”

ArND: Jongens- en mans- ook meisjes- en vrouwennaam van Arend, Arnold(a), Arnoud

ÄÖPERE’: ^WERKWOORD
1. Vissen ^WERKWOORD

2. Peuteren, prutsen
“Kèrl, lig toch niet’ te ÄÖPERE!'”
– “Man lig toch niet te prutsen, te vervelen!”

“Is da’ GEÄÖPER nog nie’ afgelopen?”
– “Is dat vervelend gedoe nou nog niet voorbij?”

ÄÖPEr(T), ÄÖPErTJE: 1. Dobber, dobbertje (vistuig)
“hèj hil d’n AOPErT op”‘
– “Hij haalt de dobber op”

2. Ook: klein kind
“Gao speule, AOPErTJE”
– “Maak dat je wegkomt, jongetje”

3. Ook: achterste
“Lek (mien) d’n ÄÖPErT”
– (gemeenz.) “Lik m’n gat”

ÄÖrND: Ergens.
Zie ook: ÈÈrNS

ZAAG: Zaag
Afwijking: niet “zaog”

ZADDOEK: Verbasterde uitspraak van zakdoek
Zie ook: LEFZADDÜKSKE

ZAOL: 1. Zaal
2. Zool
3. Zadel
4. Dikke laag mest

ZAOLIG: ^{BIJVOEGLIJK NAAMWOORD, BIJWOORD}
Zalig
“Bu’j nie’ ZAOLIG, dan bu’j toch onder de voete’ üt”
– “je helpt me wel niet, maar ik heb dan ook geen last van je”
Zie ook: NEJJAOR, GELUKZAOLIG

ZAT: ^{BIJVOEGLIJK NAAMWOORD, BIJWOORD}
1. Genoeg
“Ik bun’t goed ZAT”
– “Ik heb er nu wel genoeg van”

“Ik hè’ d’m ZAT”
– “Ik heb genoeg”

“Ik hèb ‘m duk ZAT gezien”
– “Ik heb hem vaak genoeg gezien”

2. Dronken

ZATTIG: Opkomende dronkenschap

ZATVRÈÈTEr(D): 1. Iemand die zich bijzonder tegoed doet bij het eten
2. Iemand die erg kieskeurig is bij het eten.

ZEEG: 1. Mak ^{BIJVOEGLIJK NAAMWOORD, BIJWOORD}
2. Brede trek-afvoer-sloot in een polder. ^{ZELFSTANDIG NAAMWOORD, ENKEL- EN MEERVOUD}
De Angerse Zeeg, de Huissense Zeeg etc.

ZEEL: Trekband voor ’n paard, hond enz.

ZEEMELAP: Zeemlap
“Ze lei de ZEEMELAP bej t spunske”
– “Ze legt de zeemlap bij het sponsje”

ZEEN: Nekspier van koe, peesachtig vlees

ZEEPErD: Nederlaag: iemand een nederlaag toebrengen
“Iemand ’n ZEEPErD geve'”

ZEIFERE’: ^WERKWOORD
Zie: SEIFERE’

ZEIKERIG: Zuinig, krenterig, ook: flauw.

ZEIKErD: 1. Zuinig, hebberig persoon
2. Vervelend, drammerig persoon
3. Bangerik.
“Dörf gej da’ nie, ZElKErD?”

ZEUVE’: Zeven

ZEUVEN-EN-ZEUVETIG: Zeven-en-zeventig

ZEUVETIG: Zeventig
Klinkt doorgaans als: SEUVETIG

ZIED: 1. Zij, mn. van het lichaam
“Pien in de ZIED”
– “Pijn in de zij”

2. zij, kant, terzijde, opzij ^{KORTE IE}
“Gòt op ZIED”
– “Ga opzij!”

Ook: ZEJ.

ZIEDKANT: Zijkant
Ook wel: zèjkant.
Meer vormen: ZIEDstuk, ZIEDaltaor etc.

ZIED en ZÈJ worden door elkaar gebruikt.

ZIEL: ^{[KORTE IE]}
1. Als in Nederlands zie ook bij: Spierling
2. Luchtblaas van een bokking

ZIEN: 1. Zijn ^{WERKWOORD [KORTE IE]}
Tegenwoordige tijd:
Ik bun / ik zie
Gèj bun / Gèj ziet
Hèj is
Wej, Gillie, Zillie zien

Verleden tijd:
Ik was
Gej was
Hèj was
Wej, Gillie, Zillie ware’ / waore’ .

Voltooid deelwoord:
Gewès’

Vragenderwijs:
Bu’k?
Zie’ gèj? / bun gèj?
is-t-ie?
Zien wej? / zie’ we?
Zien gillie? / zie’ gillie?
Zien zillie? / zien ze?

Bijvoorbeeld de sticker 1982 van “De Praotvajjers” van De Kraonige Zwaone, met twee betekenissen:
“Ik ZIE ’n Huussese… gèj ök?”
– 1. “Ik ben een Huissenaar, u/jij ook?”
– 2. “Ik ZIE een Huissenaar, u/jij ook?”

“ZIE ’s op, zèg!”:
– Kijk nou eens aan!

2. Zijn ^{BEZITTELIJK VOORNAAMWOORD [KORTE IE]}
“Zie ZIEN boks eens kapot zien:”
– “Zie zijn broek eens kapot zijn!”

3. Zien ^{WERKWOORD [LANGE IE]}
“Lao we mor ins ZIEN wor ’t op ütlóp”
– “Laten we maar eens zien hoe de zaak zich ontwikkelt”

“Ziet, kiek, dor’ hè’j hum ók”
– “Kijk eens, daar heb je hem ook”

ZILLIE: ^{PERSOONLIJK VOORNAAMWOORD}
Zij, 3e persoon meervoud
Ook: ZE of ZÈJ

ZILLIE: ^{PERSOONLIJK VOORNAAMWOORD}
Zij, 1e persoon enkelvoud

ZILVERWÈRREK: Zilverwerk, inzake de zilveren koningsketens(met koningsschildjes) van de gilden.
NB.: Oudste koningschildjes van het St. Gangulphusgilde behoren tot de oudste en kostbaarste van Nederland (16e eeuws).

ZIMMELZEIKErD: Zeurpiet, zaniker, muggenzifter, gierig man

ZOEG: ^{[KORTE OE]}
Zeug
“Hier geet gin ZOEG dur ’t hèkke”
– “Hier komt niemand weg zonder te betalen.”
(Opschrift in café “De Hoeve”)

ZOER: ^{[LANGE OE]}
Zuur

ZOEREKOOL: ^{[KORTE OE]}
Zuurkool
Zie ook: HANGLIP en SLINGER-UM-DE-MOEL

ZOERKOOLSTEEN: Grote steen op zuurkool- of bonenpot. (Korte oe)
Klinkt vaak als: ZOERKELSTEEN.

ZOERLIP: ^{[LANGE OE]}
Zuurpruim, -kijker, hanglip

ZOErTJE: ^{[LANGE OE]}
Zuurtje, snoepje
Vaak uitgesproken als: ZOErwTJE

ZOMMESTRAKS: Straks
‘Now, wis ZOMMESTRAKS dan, wor!”
– “Nu, tot straks dan, he!”

ZOMPGAT: Bezinkgat van een goot

ZONDAG: Zondag
“Hèj hèt over de ZONDAG gestaon”
– “Zijn lijk heeft gedurende de zondag opgebaard gestaan; binnen een week wordt een nieuwe dode verwacht (volksoverlevering).

ZOUTER: ^{ZELFSTANDIG NAAMWOORD}
Varken van plm. 200 pond, dwz. van goede kwaliteit.
“Die ZOUTER wier helemól ien de küp gemak'”

ZUID: 1. Zuid
Afwijking, niet: “züd” of “zuud’

2. Benaming voor Arnhem-Zuid (Malburgen)
“Ik mòt èkkes nor ZUID”
– “Ik moet even naar Arnhem-Zuid”

ZUS: 1. Zuster
2. Gebruikelike naam voor de oudste dochter.
Zie ook: BRUUR

ZUT: Drab, modder, moeras

ZUUT: Zoet

ZUUTJE: 1. Likeurtje
2. Zoet drankje
Niet te verwarren met ZOErTJE.

ZWAONENÈS’: Carnavaleske beaming voor Huissen, dat als enige der voormalige Kleefse steden de (Lohengrin-)zwaan in het wapen voert.
De ingeburgerde schrijfwijze is echter: ZWAONENEST.

ZWAOrD: 1. Zwaard
2. Zwoerd

ZWAOrDJESWORS’: Zwoerdjesworst

ZWArTDAG: Vero. Goede Vrijdag
(Naar aanleiding van het gebruik om op die dag uitsluitend zwarte koffie en roggebrood met stroop te gebruiken)

ZWEEL: Eelt, ontstaan door hard werken.
Uitdrukking uit buut 1982 van Janus Klaassen:
“De ambtenaore’ kriege’ bonke’ ZWEEL aon de bille’ van “t zittend slaope’.”

ZWEEVErD: Zweefmolen

ZWIJN: Zwijn
Afwijking, niet: zwien.

ZWIK: Hoop, aantal
“’n ZWIK blaozers.”

ZWÄVEL: Zwavel, maar inzake “bloem van ZWAVEL”
Zie KRIMMETAR

ZWÄÖJE: Verkleinwoord van ZWAON, zwaan

ZWÈÈrDERÈJ: Verzwering

ZÀÖIErD: Hom van een vis

ZÄKSKE: ^{ZELFSTANDIG NAAMWOORD}
Verkleinwoord van zak

ZÄÖLJE: 1. Verkleinwoord van zaol (zaal)
Niet: zäöltje.
2. Zooltje.

ZÈJ: 1. Zij, 3de persoon enkel- en meervoud ^{PERSOONLIJK VOORNAAMWOORD}
Zie ook: ZILLIE
2. Kant, grenslijn (’n ZÉJ spek) ^{ZELFSTANDIGNAAMWOORD}
Ook: OPZÈJ, “Got OPZÈJ, jonges!“
3. Natuurproduct uit de zijderups

ZÈJFEBRIEK: Zijdefabriek, maar inz. gebruikt voor de vroegere ENKA-fabriek te Arnhem.

“D’r wèrrekte’ ’n hoop Huussense’ op de ZÈJFEBRIEK”

ZÈKSEL: Plas, urine (gemeenz.)
“Hoe groot môt ie zien? – Now, vur ’n ZEKSEL of vijf., zès!”
(Bij aankoop van een nachtspiegel).

ZÈLLEF: ^{ZELFSTANDIG NAAMWOORD}Salie, zelf, zelve

ZÈLLEFROOM: Melk, waarin salie getrokken is

ZÈTSEL: 1. Zetsel (in grafische betekenis)
2. Een hoeveelheid gezette koffie

ZÈVEnTER: De zusterstad Zevenaar.
Ook: Zèvenaor.

“Huissen en Zèventer hörde* allebei bej Kleef”

ZÒKKE: Zulke
“Da’ zien zòkke zókke!”
– “Dat zijn zulke (dwz. prima) sokken!”

ZÒMMEDEEN: Zie: BEDEEN, MEDEEN, METEEN, ZOMMESTRAKS

ZÒNNE: Zulke
“ZÒNNE goeie hèbbe’ wej nog niet gehad.”

ZÓK: 1. Sok (ook meervoud)
“hèj lup’ op de kouse’ ZÓK”
– “Hij loopt op kousen voeten (Nooit: op de kouse’ voete’)

2. Figuurlijk onbehouwen persoon; dom person.
“Ommundige ZOK”

ZÓKKE: Sokken. Meervoud van sok.
“Gó now ZOKKE’ nummere!”
– “Zoek nou maar iets te doen!”

“Hèj hèt de ZOKKE d’r goed ien”
– “Hij heeft een flinke vaart”

ZÓLVERE’: Zie SÓLVERE’

ZÜPTÓD: _{^{ZELFSTANDIG NAAMWOORD}}
Zuiplap, zuiper, drinkebroer